Αίτια Λιθίασης - Λιθίαση-Πέτρα στα Νεφρά

Η διαδικασία σχηματισμού μιας πέτρας στα νεφρά είναι μια πολύπλοκη διαδικασία. Τα ούρα του ασθενή γίνονται σταδιακά πιο συμπυκνωμένα γεμάτα ουσίες (Κρυστάλλους) που οδηγούν τελικά στην δημιουργία του λίθου, που ανάλογα με την σύσταση, την θέση του και τον ασθενή αυξάνεται σε διαφορετικά μεγέθη.

Ηλικία – Φύλλο

Η εμφάνιση της λιθίασης με εξαίρεση τις περιπτώσεις κληρονομικών παθήσεων είναι σχετικά σπάνια κάτω των 20 ετών. Συχνότερα εμφανίζεται μεταξύ των ηλικιών 40 με 60 ετών. Η λιθίαση εμφανίζεται γενικά συχνότερα στους άντρες από ότι στις γυναίκες. Ωστόσο μετά την εμμηνόπαυση η συχνότητα εμφάνισης στις γυναίκες αυξάνει καθώς χάνεται ο προστατευτικός ρόλος των οιστρογόνων, με αποτέλεσμα η πιθανότητα σχηματισμού πέτρας στα νεφρά να γίνεται σημαντικά μεγαλύτερη.

Γεωγραφικοί παράγοντες

Οι γεωγραφικοί παράγοντες μπορεί επίσης να συμβάλλουν στην εμφάνιση πέτρας στα νεφρά. Περιοχές με ζεστό και ξηρό κλίμα προδιαθέτουν στην εμφάνιση λίθου. Ωστόσο οι διαιτητικοί και γενετικοί παράγοντες μπορεί να είναι ακόμα πιο σημαντικοί και ασθενείς με σωστή διατροφή και άφθονη λήψη νερού μπορεί να μην εμφανίσουν ποτέ πέτρα ακόμα και αν κατοικούν σε περιοχές με εξαιρετικά ξηρό και ζεστό κλίμα. Αν όμως σε ένα ζεστό και ξηρό κλίμα προστεθεί και μια μη σωστή διατροφή με περιορισμένη λήψη νερού τότε αυξάνεται σημαντικά η πιθανότητα σχηματισμού πέτρας στα νεφρά.

Κλίμα

Ζεστά και ξηρά κλίματα μέσω της αφυδάτωσης από την εφίδρωση και δευτερογενώς από την αύξηση λόγω της έκθεσης της Βιταμίνης D οδηγούν συχνά στον σχηματισμό λίθων. Δεν είναι εξάλλου τυχαίο ότι τα επεισόδια κολικού είναι πιο συχνά στο διάστημα των μεγαλύτερων θερμοκρασιών μεταξύ Ιουνίου και Σεπτεμβρίου.

Επάγγελμα

Διάφοροι παράγοντες που σχετίζονται με το επάγγελμα μπορεί να οδηγήσουν στον σχηματισμό λίθων(πέτρας στα νεφρά). Η καθημερινή έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες, που προκαλούν εφίδρωση και αφυδάτωση, αποτελούν επιβαρυντικούς παράγοντες σχηματισμού λίθων. Παράλληλα, επαγγέλματα που χαρακτηρίζονται από πολύωρη ακινησία (επαγγέλματα γραφείου) αποτελούν επίσης επιβαρυντικό παράγοντα για τον σχηματισμό πέτρας στα νεφρά.

Σωματικό Βάρος

Το αυξημένο σωματικό βάρος αποτελεί σαφή επιβαρυντικό παράγοντα και για τα 2 φύλλα. Το αυξημένο σωματικό βάρος μέσω αρκετών μηχανισμών συμβάλλει στον σχηματισμό πέτρας στα νεφρά. Η περιορισμένη λήψη υγρών σε σχέση με το σωματικό βάρος, η κακή ποιότητα της διατροφής, η περιορισμένη κινητικότητα και άσκηση των παχύσαρκων ασθενών και η αυξημένη αποβολή από τα ούρα ουσιών (Ασβέστιο, Ουρικό οξύ κ.λπ.), που αποτελούν δομικά στοιχεία των λίθων, οδηγούν στην αυξημένη συχνότητα σχηματισμού πέτρας στα νεφρά στον παχύσαρκο ασθενή.

Κατανάλωση Νερού

Η κατανάλωση νερού αποτελεί ίσως τον πιο σημαντικό προστατευτικό παράγοντα ενάντια στον σχηματισμό λίθων. Η άφθονη ενυδάτωση συντελεί στην αποβολή αραιών ούρων μην επιτρέποντας την αύξηση ουσιών που συμβάλλουν στον σχηματισμό λίθων. Με το τρόπο αυτό δεν επιτρέπεται να συγκεντρωθούν οι ουσίες που αποτελούν τον πυρήνα της πέτρας σε ικανές ποσότητες ώστε να σχηματιστεί ο λίθος καθώς με την αυξημένη ποσότητα ούρων αποβάλλονται και αυτές. Η άφθονη ενυδάτωση έχει αποδειχτεί μάλιστα ότι συντελεί στην προστασία από υποτροπή και επανεμφάνιση πέτρας στα νεφρά σε ασθενή που ήδη έχει εμφανίσει ένα επεισόδιο λιθίασης.

Διατροφή

Η διατροφή αποτελεί έναν από τους βασικότερους παράγοντες σχηματισμού λίθων. Τα ούρα αποτελούν ένα από τα μέσα αποβολής άχρηστων ουσιών από τον οργανισμό μας και η αυξημένη συγκέντρωση ορισμένων ουσιών στα ούρα μας μπορεί να οδηγήσει στον σχηματισμό λίθων. Η αυξημένη κατανάλωση ζωικής πρωτεΐνης και άλατος αποτελούν προδιαθεσικούς παράγοντες για τον σχηματισμό λίθων. Η ισορροπημένη διατροφή που με άφθονη ενυδάτωση (3 λίτρα ημερησίως) και η συστηματική άσκηση είναι από τους σημαντικότερους παράγοντες πρόληψης εναντίον της λιθίασης.

Ανατομικοί παράγοντες

Ανατομικοί παράγοντες που εμποδίζουν την φυσιολογική ροή και αποβολή των ούρων συμβάλλουν στον σχηματισμό λίθων.

Στένωση πυελοουρητηρικής συμβολής Η στένωση της πυελοουρητηρικής συμβολής (το σημείο που το νεφρό ενώνεται με τον ουρητήρα) είναι μια ανατομική διαταραχή που εμποδίζει την ομαλή ροή των ούρων ενώ αυξάνονται οι πιέσεις στο νεφρό. Αν δεν διαγνωστεί μπορεί σταδιακά να καταστραφεί το νεφρό, ενώ εξαιρετικά συχνά οι ασθενείς με στένωση της πυελοουρητηρικής συμβολής εμφανίζουν ευμεγέθεις λίθους στην πύελο του νεφρού και απαιτείται η ταυτόχρονη διόρθωση και της στένωσης και η αφαίρεση του λίθου(πέτρας στο νεφρό).

Εκκόλπωμα νεφρικού κάλυκα Το εκκόλπωμα του νεφρικού κάλυκα (ανατομικός σχηματισμός του νεφρού) είναι ένας «σάκος» μη λειτουργικός που συγκεντρώνει ούρα τα οποία δεν αποβάλλονται εύκολα από τον κάλυκα συμβάλλοντας στον σχηματισμό λίθων. Η αφαίρεση λίθων από το εκκόλπωμα είναι συχνή και συνδυάζεται με αντιμετώπιση και του εκκολπώματος.

Πεταλοειδής Νεφρός Ο πεταλοειδής νεφρός είναι μια ανατομική παραλλαγή όπου τα δύο νεφρά είναι ενωμένα στο κατώτερο σημείο τους και εμφανίζουν μια στροφή σε σχέση με το φυσιολογικό νεφρό, γεγονός που προδιαθέτει στον σχηματισμό λίθων. Ανάλογα με το μέγεθος και την θέση του λίθου, η πέτρα στον πεταλοειδή νεφρό αντιμετωπίζεται είτε με εύκαμπτη νεφρολιθοτριψία, είτε με διαδερμική νεφρολιθοτριψία.

Στενώματα Ουρητήρα Τα στενώματα του ουρητήρα, ανεξάρτητα από την αιτιολογία τους καθώς εμποδίζουν την φυσιολογική ροή των ούρων, οδηγούν στον σχηματισμό λίθων είτε στα νεφρά, είτε στον ουρητήρα. Η αντιμετώπιση αφορά τόσο την πέτρα, όσο και το ίδιο το στένωμα ώστε να δοθεί οριστική λύση.

Στένωση της κυστεοουρητηρικής συμβολής Η Στένωση της κυστεοουρητητικής συμβολής (το σημείο που ο ουρητήρας συνδέεται με την ουροδόχο κύστη) εμποδίζει την φυσιολογική ροή των ούρων οδηγώντας στον σχηματισμό λίθων είτε στον ουρητήρα είτε και στο νεφρό. Η αντιμετώπιση της πέτρας γίνεται με ταυτόχρονη αντιμετώπιση της στένωσης της κυστεοουρητηρικής συμβολής.

Άτονη Κύστη Η ουροδόχος κύστη που δεν συσπάται φυσιολογικά και κατακρατά ούρα οδηγεί στον σχηματισμό ευμεγέθων λίθων στην ουροδόχο κύστη που αντιμετωπίζονται είτε με διουρηθρική κυστεολιθοτριψία, είτε με διαδερμική κυστεολιθοτομή. Οι ασθενείς αυτοί, ανεξάρτητα του τρόπου αντιμετώπισης της άτονης κύστης, πρέπει να παρακολουθούνται συστηματικά τόσο για τον έλεγχο της νεφρικής λειτουργίας τους όσο και για τον σχηματισμό λίθων.

Στενώματα ουρήθρας Τα στενώματα ουρήθρας επίσης αποτελούν προδιαθεσικούς παράγοντες σχηματισμού λίθων και αν δεν αντιμετωπιστούν οδηγούν σε λίθους της ουροδόχου κύστης και σε επιδείνωση της νεφρικής λειτουργίας.

Καλοήθης Υπερπλασία Προστάτη Η διόγκωση του προστάτη αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα σχηματισμού λίθων στην ουροδόχο κύστη(Πέτρα στην ουροδόχο κύστη).

Η αντιμετώπιση της λιθίασης της ουροδόχου κύστης πρέπει να συνδυάζεται με αντιμετώπιση και της υπερπλασίας του προστάτη ώστε η λιθίαση να μην υποτροπιάζει.

Συστηματικές Νόσοι

Ασθενείς με υπερπαραθυροειδισμό έχουν αυξημένη αποβολή ασβεστίου από τα ούρα και εμφανίζουν συχνά ευμεγέθεις λίθους στα νεφρά. Οι ασθενείς αυτοί παράλληλα με την αντιμετώπιση της λιθίασης χρήζουν ενδοκρινολογικής παρακολούθησης για την αντιμετώπιση του υπερπαραθυοειδισμού.

Παράλληλα παθήσεις των νεφρών (πολυκυστική νόσος των νεφρών, νεφρασβέστωση) και του εντέρου (εντερική υπεροξαλουρία, νόσος Crohn), που επηρεάζουν την απορρόφηση και αποβολή ουσιών, οδηγούν στον σχηματισμό λίθων.

Κληρονομικές παθήσεις

Υπάρχουν αρκετές κληρονομικές παθήσεις και σύνδρομα που οδηγούν στον σχηματισμό λίθων. Οι πιο χαρακτηριστικές παθήσεις είναι η κυστινουρία, η πρωτοπαθής υπεροξαλουρία και η νεφρική σωληναριακή οξέωση.

Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις οι ασθενείς εμφανίζουν συνεχώς νέους λίθους και χρήζουν τακτικής παρακολούθησης και συγκεκριμένων οδηγιών για την προστασία της νεφρικής λειτουργίας και την μείωση των υποτροπών της λιθίασης.

Ουρολοιμώξεις

Οι ουρολοιμώξεις προδιαθέτουν σε σχηματισμό λίθων και οι λίθοι με την σειρά τους αποτελούν παράγοντα υποτροπιαζόντων ουρολοιμώξεων. Βακτήρια που παράγουν μια ουσία που λέγεται ουρεάση (όπως για παράδειγμα ο πρωτέας), συμβάλλουν στον σχηματισμό μιας ειδικής κατηγορίας λίθων, των φλεγμονωδών λίθων του στρουβίτη.